Oorzaken en gevolgen van overgewicht en obesitas

Overgewicht en obesitas zijn steeds vaker voorkomende problemen in onze moderne samenleving. De afgelopen 30 jaar hebben we een sterke stijging gezien in het aantal mensen met overgewicht. 

Ruim 50% van de mannen en bijna 45% van de vrouwen in Nederland heeft overgewicht. Ernstig overgewicht is zelfs gestegen van 5% naar 12%. Wat zijn de oorzaken van overgewicht en wat zijn de gevolgen voor de gezondheid? We nemen je mee door de belangrijkste factoren en gevolgen.

Oorzaken van overgewicht

Er zijn meerdere oorzaken van overgewicht, variërend van genetische aanleg tot levensstijlkeuzes. Er worden meerdere oorzaken behandeld.

Minder beweging

Een van de belangrijkste oorzaken van overgewicht is een gebrek aan beweging. Ons lichaam is gebouwd om actief te zijn, maar in de moderne maatschappij bewegen we steeds minder. Dit, gecombineerd met een hoge calorie-inname, leidt tot gewichtstoename.

Verkeerde voedingsgewoonten

Het eten van voedingsmiddelen met een hoge energiedichtheid en weinig voedingswaarde draagt bij aan overgewicht. Fabrikanten manipuleren vaak voedselproducten door extra zout en suiker toe te voegen, wat kan leiden tot verslaving. 

Psychologische factoren

Emotie-eten en stress zijn ook belangrijke oorzaken van overgewicht. Mensen gebruiken voedsel vaak als een manier om met negatieve emoties om te gaan, wat kan leiden tot overmatige calorie-inname en gewichtstoename.

Metabolisme en medische oorzaken

Een traag metabolisme, hormonale disbalansen, en medische aandoeningen zoals schildklierproblemen kunnen bijdragen aan gewichtstoename. Sommige medicijnen hebben ook gewichtstoename als bijwerking.

Koolhydraatverslaving en insulineresistentie

Langdurig hoge inname van snelle koolhydraten kan leiden tot insulineresistentie, waarbij de cellen niet meer goed reageren op insuline. Dit kan een vicieuze cirkel van hongergevoel en overeten veroorzaken. De enige cellen die niet insulineresistent worden, zijn de vetcellen rond de buik, die glucose opslaan als vet.

Gevolgen van overgewicht

Overgewicht heeft niet alleen een fysieke, maar ook een psychologische impact. De mogelijke gevolgen van overgewicht zijn divers en kunnen ernstig zijn.

Fysieke gevolgen

• Hart- en vaatziekten: Overgewicht verhoogt het risico op hartziekten en beroertes.
• Diabetes: Er is een sterk verband tussen overgewicht en type 2 diabetes.
• Hoge bloeddruk en verhoogd cholesterol: Beide zijn risicofactoren voor hartziekten.
• Kanker: Overgewicht verhoogt het risico op verschillende vormen van kanker, zoals darm- en baarmoederkanker.
• Slaapapneu en hormonale stoornissen: Overgewicht kan leiden tot ademhalingsproblemen tijdens de slaap en hormonale disbalans.
• Artrose: Overgewicht legt extra druk op de gewrichten, vooral de knieën en heupen, wat kan leiden tot artrose. Dit is een pijnlijke aandoening waarbij het kraakbeen in de gewrichten slijt.
• Hypoventilatie: Overgewicht kan leiden tot hypoventilatie, een aandoening waarbij iemand onvoldoende ademhaalt om het lichaam van voldoende zuurstof te voorzien. Dit kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, waaronder ademhalingsproblemen en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Overgewicht, met name als er veel vet ophoopt in de borst en buik, legt extra druk op de ademhalingsspieren en de borstkas. Dit maakt het moeilijker voor de longen om volledig uit te zetten tijdens het ademen, wat resulteert in een verminderde ademhalingscapaciteit.
• Problemen met vruchtbaarheid: Overgewicht kan leiden tot hormonale disbalans die de vruchtbaarheid beïnvloedt. Bij vrouwen kan dit leiden tot onregelmatige menstruatie en ovulatieproblemen. Bij mannen kan overgewicht de kwaliteit van het sperma verminderen.

Psychosociale gevolgen

• Negatief zelfbeeld en laag zelfvertrouwen: Mensen met overgewicht kunnen een negatief zelfbeeld ontwikkelen.
• Depressie en angststoornissen: De psychologische impact van overgewicht kan leiden tot mentale gezondheidsproblemen.
• Sociaal isolement en discriminatie: Mensen met overgewicht kunnen zich geïsoleerd voelen en worden soms gediscrimineerd.

Toekomstverwachtingen overgewicht 

De verwachtingen voor overgewicht en obesitas in Nederland laten een zorgwekkende trend zien. Momenteel heeft ongeveer 50% van de Nederlandse volwassenen overgewicht en 15% lijdt aan obesitas. Zonder effectieve interventies wordt verwacht dat dit aantal in de komende 20 jaar zal toenemen tot twee derde van de volwassen bevolking​ (Partnerschap Overgewicht Nederland)​.